Teksaslı Keskin Nişancı Yanılgısı Nedir
Teksaslı keskin nişancı yanılgısı (Texas sharpshooter fallacy), bir argümanı güçlendirmek için sadece destekleyici verilere odaklanıp, çelişen veya alakasız verileri göz ardı etme eğilimidir. Bu yanılgının adı, gelişigüzel ateş edip sonra da isabetli atışların etrafına hedef çizerek kendisini keskin nişancı gibi gösteren bir Teksaslıya atıfta bulunur.
Derin Extract için en önemli konulardan biri de bu
Nasıl İşler?
1.Rastgele Veri: Çok sayıda veri veya tahmin yapılır.
2.Seçici Odaklanma: Sadece istenen sonucu destekleyen verilere odaklanılır.
3.Yanıltıcı Sonuç: Bu seçilmiş verilere dayanarak hatalı bir sonuç çıkarılır.
Örnekler:
Finansal Tahminler: Bir finans analisti, geçmişte yaptığı başarılı tahminlere odaklanırken, başarısız tahminlerini görmezden gelebilir. Bu, gelecekteki tahminlerinin doğruluğu hakkında yanıltıcı bir izlenim yaratabilir.
Tıbbi Araştırmalar: Bir ilaç şirketinin, ilacın etkinliğini gösteren araştırmalara odaklanıp, ilacın yan etkilerini veya etkisizliğini gösteren araştırmaları görmezden gelmesi.
Alternatif Tıp: Bazı kişiler, alternatif tıp yöntemlerinin etkili olduğuna inanır ve bu yöntemlerle iyileşen kişilerin hikayelerini anlatır. Ancak, bu yöntemlerle iyileşmeyen veya daha da kötüleşen kişilerin hikayelerini görmezden gelirler. Bu durum, alternatif tıp yöntemlerinin gerçek etkinliği hakkında yanıltıcı bir algı oluşturabilir.
Astroloji: Astrologların, burç yorumlarının doğru çıktığı durumları vurgulaması, yanlış çıktığı durumları ise görmezden gelmesi. Astrolojiye inanan bir kişi, burç yorumlarının tuttuğunu düşünerek gazetedeki burç köşesini takip eder. Bir gün, yorumlarda “Bugün beklenmedik bir sürprizle karşılaşabilirsiniz” yazar. O gün, kişi otobüste eski bir arkadaşına rastlar ve bunu burç yorumunun “tutması” olarak değerlendirir. Ancak, diğer günlerde tutmayan yorumları görmezden gelir ve sadece bu olayı burcunun doğruluğuna kanıt olarak görür.
Sosyal Medya: Bir kullanıcı, sadece kendi görüşünü destekleyen haberleri paylaşarak, yanlış bir algı oluşturabilir.
Komplo Teorileri: Komplo teorilerine inanan kişiler, teorilerini destekleyen her türlü bilgiye odaklanırken, teoriyi çürüten bilgileri görmezden gelirler. Örneğin, bir kişi, belirli bir olayın arkasında bir komplo olduğuna inanıyorsa, bu komplo teorisini destekleyen her türlü bilgiyi araştırır ve bulurken, teoriyi çürüten bilgileri görmezden gelir veya inkar eder. Bu durum, gerçeklerin çarpıtılmasına ve yanlış bilgilere inanılmasına yol açabilir.
Kumar: Bir kumarbaz, belirli bir slot makinesinde birkaç kez üst üste para kazandıktan sonra, o makinenin şanslı olduğuna inanmaya başlar. Başka makinelerde kaybettiği tüm parayı görmezden gelir ve sadece bu makinedeki kazançlarına odaklanır. Bu yanılgı, kumarbazın daha fazla para kaybetmesine neden olabilir.
Aşı Karşıtlığı: Bir grup ebeveyn, çocuklarına aşı yaptırmamaya karar verir. Aradan zaman geçer ve çocuklardan biri otizm teşhisi alır. Ebeveynler, bu olayı aşıların otizme neden olduğuna dair bir kanıt olarak görürler ve bu görüşlerini internette yaymaya başlarlar. Ancak, bilimsel çalışmalar aşılar ile otizm arasında bir bağlantı olmadığını defalarca göstermiştir. Ebeveynler, sadece kendi inançlarını destekleyen bu tek olaya odaklanarak, genel bilimsel kanıtları görmezden gelmektedir.
Teksaslı keskin nişancı yanılgısından nasıl kaçınılır?
Tüm Verileri Değerlendirmek: Bir konuyla ilgili tüm verileri tarafsız bir şekilde değerlendirmek önemlidir. Sadece destekleyici verilere odaklanmak yerine, çelişen verileri de dikkate almak gerekir.
Alternatif Açıklamaları Düşünmek: Bir olayın veya durumun birden fazla açıklaması olabilir. Teksaslı keskin nişancı yanılgısından kaçınmak için, alternatif açıklamaları da düşünmek gerekir.
Eleştirel Düşünmek: Bilgiyi körü körüne kabul etmek yerine, eleştirel düşünmek önemlidir. Kaynağın güvenilirliğini sorgulamak, iddiaları destekleyen kanıtları incelemek ve kendi çıkarımlarımızı yapmak Teksaslı keskin nişancı yanılgısından kaçınmamıza yardımcı olabilir.
Bilimsel Yönteme Güvenme: Özellikle bilimsel konularda, bilimsel yöntemle elde edilmiş kanıtlara güvenmek önemlidir.
Teksaslı keskin nişancı yanılgısı (Texas sharpshooter fallacy), bir argümanı güçlendirmek için sadece destekleyici verilere odaklanıp, çelişen veya alakasız verileri göz ardı etme eğilimidir. Bu yanılgının adı, gelişigüzel ateş edip sonra da isabetli atışların etrafına hedef çizerek kendisini keskin nişancı gibi gösteren bir Teksaslıya atıfta bulunur.
Derin Extract için en önemli konulardan biri de bu
Nasıl İşler?
1.Rastgele Veri: Çok sayıda veri veya tahmin yapılır.
2.Seçici Odaklanma: Sadece istenen sonucu destekleyen verilere odaklanılır.
3.Yanıltıcı Sonuç: Bu seçilmiş verilere dayanarak hatalı bir sonuç çıkarılır.
Örnekler:
Finansal Tahminler: Bir finans analisti, geçmişte yaptığı başarılı tahminlere odaklanırken, başarısız tahminlerini görmezden gelebilir. Bu, gelecekteki tahminlerinin doğruluğu hakkında yanıltıcı bir izlenim yaratabilir.
Tıbbi Araştırmalar: Bir ilaç şirketinin, ilacın etkinliğini gösteren araştırmalara odaklanıp, ilacın yan etkilerini veya etkisizliğini gösteren araştırmaları görmezden gelmesi.
Alternatif Tıp: Bazı kişiler, alternatif tıp yöntemlerinin etkili olduğuna inanır ve bu yöntemlerle iyileşen kişilerin hikayelerini anlatır. Ancak, bu yöntemlerle iyileşmeyen veya daha da kötüleşen kişilerin hikayelerini görmezden gelirler. Bu durum, alternatif tıp yöntemlerinin gerçek etkinliği hakkında yanıltıcı bir algı oluşturabilir.
Astroloji: Astrologların, burç yorumlarının doğru çıktığı durumları vurgulaması, yanlış çıktığı durumları ise görmezden gelmesi. Astrolojiye inanan bir kişi, burç yorumlarının tuttuğunu düşünerek gazetedeki burç köşesini takip eder. Bir gün, yorumlarda “Bugün beklenmedik bir sürprizle karşılaşabilirsiniz” yazar. O gün, kişi otobüste eski bir arkadaşına rastlar ve bunu burç yorumunun “tutması” olarak değerlendirir. Ancak, diğer günlerde tutmayan yorumları görmezden gelir ve sadece bu olayı burcunun doğruluğuna kanıt olarak görür.
Sosyal Medya: Bir kullanıcı, sadece kendi görüşünü destekleyen haberleri paylaşarak, yanlış bir algı oluşturabilir.
Komplo Teorileri: Komplo teorilerine inanan kişiler, teorilerini destekleyen her türlü bilgiye odaklanırken, teoriyi çürüten bilgileri görmezden gelirler. Örneğin, bir kişi, belirli bir olayın arkasında bir komplo olduğuna inanıyorsa, bu komplo teorisini destekleyen her türlü bilgiyi araştırır ve bulurken, teoriyi çürüten bilgileri görmezden gelir veya inkar eder. Bu durum, gerçeklerin çarpıtılmasına ve yanlış bilgilere inanılmasına yol açabilir.
Kumar: Bir kumarbaz, belirli bir slot makinesinde birkaç kez üst üste para kazandıktan sonra, o makinenin şanslı olduğuna inanmaya başlar. Başka makinelerde kaybettiği tüm parayı görmezden gelir ve sadece bu makinedeki kazançlarına odaklanır. Bu yanılgı, kumarbazın daha fazla para kaybetmesine neden olabilir.
Aşı Karşıtlığı: Bir grup ebeveyn, çocuklarına aşı yaptırmamaya karar verir. Aradan zaman geçer ve çocuklardan biri otizm teşhisi alır. Ebeveynler, bu olayı aşıların otizme neden olduğuna dair bir kanıt olarak görürler ve bu görüşlerini internette yaymaya başlarlar. Ancak, bilimsel çalışmalar aşılar ile otizm arasında bir bağlantı olmadığını defalarca göstermiştir. Ebeveynler, sadece kendi inançlarını destekleyen bu tek olaya odaklanarak, genel bilimsel kanıtları görmezden gelmektedir.
Teksaslı keskin nişancı yanılgısından nasıl kaçınılır?
Tüm Verileri Değerlendirmek: Bir konuyla ilgili tüm verileri tarafsız bir şekilde değerlendirmek önemlidir. Sadece destekleyici verilere odaklanmak yerine, çelişen verileri de dikkate almak gerekir.
Alternatif Açıklamaları Düşünmek: Bir olayın veya durumun birden fazla açıklaması olabilir. Teksaslı keskin nişancı yanılgısından kaçınmak için, alternatif açıklamaları da düşünmek gerekir.
Eleştirel Düşünmek: Bilgiyi körü körüne kabul etmek yerine, eleştirel düşünmek önemlidir. Kaynağın güvenilirliğini sorgulamak, iddiaları destekleyen kanıtları incelemek ve kendi çıkarımlarımızı yapmak Teksaslı keskin nişancı yanılgısından kaçınmamıza yardımcı olabilir.
Bilimsel Yönteme Güvenme: Özellikle bilimsel konularda, bilimsel yöntemle elde edilmiş kanıtlara güvenmek önemlidir.
